Climate justice, now!
VISIETEKST
Jong Groen ijvert voor een ambitieus, globaal, rechtvaardig en bindend klimaatakkoord waarbij alle landen zich engageren om de koolstofuitstoot drastisch te verlagen, en waarbij de rijkere landen zich engageren om in te staan voor een deel van de kosten van de transitie van armere landen. Jong Groen roept België en Europa op om hier een voortrekkersrol te spelen. Het uitbouwen van een duurzame economie is immers een kwestie van rechtvaardigheid. De landen die sneller industrialiseerden hebben in historisch perspectief een grotere gecumuleerde uitstoot. De landen die het minst hebben bijgedragen aan de globale koolstofuitstoot zullen de gevolgen van klimaatverandering vaak harder voelen, en zijn het slechtst gewapend om daarmee om te gaan. Een Europa dat haar kernwaarden respecteert kan niet anders dan haar historische verantwoordelijkheid opnemen, en haar burgers te beschermen door een leidende rol te nemen in de klimaattransitie.
De uitstoot van broeikasgassen voorkomen is goedkoper dan betalen voor de gevolgen van de klimaatverandering. Dat bevestigen ook de klimaatexperten van het IPCC. Als we niet handelen dreigen we enorm veel te verliezen: de wereldwijde voedselproductie komt in gevaar, waterbronnen drogen op, de zeespiegel stijgt, belangrijke natuurgebieden verdwijnen en onze gezondheid wordt wereldwijd bedreigd, oa door dodelijke hittegolven en een toename van infectieziekten en vervuiling. We dreigen bepaalde kantelpunten te overschrijden. De schaarste die uit dit alles volgt zal tenslotte leiden tot meer oorlog, politieke instabiliteit, autoritarisme en mensen die daarvoor op de vlucht slaan. We moeten dus alles op alles zetten om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen en rechtvaardigheid in het centrum van de mondiale klimaattransitie te plaatsen.
STANDPUNTEN BINNEN HET THEMA "MILIEU EN KLIMAAT"
Standpunt 1: Jong Groen eist dat we wereldwijd klimaatneutraal zijn tegen 2050, door het sterk verminderen en compenseren van de uitstoot van broeikasgassen, om zo te vermijden dat de aarde tegen het einde van deze eeuw 1.5°C opwarmt.
Meer info: In het Klimaatakkoord van Parijs heeft België er zich toe verbonden de uitstoot van broeikasgassen voldoende terug te dringen om een globale opwarming van 2°C te voorkomen. Om tipping points en onomkeerbare ecologische schade te vermijden, werd in 2015 overeengekomen om naar een maximale opwarming van 1,5°C te streven.
1,5°C is het streefdoel dat de wetenschap naar voren heeft geschoven, willen we de gevolgen van de door de mens veroorzaakte klimaatverandering beperken. Jong Groen eist een hoge ambitie, waarbij alle landen hun uitstoot beperken. Hierbij is het logisch dat de historische en grote vervuilers de meeste moeite doen om zo snel mogelijk te decarboniseren.
Standpunt 2: Een effectief klimaatplan om klimaatverandering zoveel mogelijk te beperken is cruciaal. België en de EU moeten hierbij een actieve en ambitieuze rol spelen en streven naar klimaatneutraliteit tegen 2030.
Meer info: Preventie is de beste en meest doortastende oplossing voor klimaatverandering en de fatale gevolgen die het met zich meebrengt. We streven naar een klimaatneutrale samenleving op nationaal, Europees en mondiaal vlak tegen 2050. Landen moeten naargelang hun (historisch) aandeel in het veroorzaken van de ecologische crisis hun verantwoordelijkheid opnemen. De doelstellingen die werden vastgelegd in het internationaal klimaatakkoord van Parijs moeten worden behaald.
Met betrekking tot klimaatmigratie moet er een stijging komen van de internationale klimaatfinanciering. Investeren in structurele oplossingen zoals stabiliteit o.a. door klimaatresistente ontwikkeling en adaptatie en de heropbouw van getroffen gebieden moet, ten slotte, prioritair worden in de Belgische en Europese ontwikkelingssamenwerking.
Standpunt 3: Stop fossiele subsidies!
Meer info: De Belgische overheden moeten op korte termijn werk maken van een uitfasering van subsidies aan fossiele brandstoffen. Een klimaatvriendelijke fiscaliteit is de toekomst. Terwijl de klimaatcrisis steeds duidelijker om zich heen grijpt, blijven onze overheden massaal fossiele brandstoffen subsidiëren. Uit een recent rapport van de FOD Financiën blijkt dat de federale overheid in 2020 tot wel 13 miljard euro uitgaf aan fossiele subsidies!
Bovenop deze 13 miljard aan federale subsidies komen ook nog de gewestelijke fossiele subsidies. Volgens berekeningen van de Standaard zou het totale bedrag aan fossiele subsidies in België oplopen tot wel 19.7 miljard euro.
Om dit bevattelijk te maken kunnen we bijvoorbeeld kijken naar het budget voor justitie, toch geen onbelangrijke overheidsdienst. In 2020 bedroeg het budget voor justitie net geen 2 miljard euro. Heel wat minder dan de miljarden aan fossiele subsidies. Het budget voor justitie was in 2020 bijvoorbeeld kleiner dan de 2.5 miljard euro die dat jaar werd uitgegeven aan de subsidiëring van bedrijfswagens (492 miljoen voor tankkaarten + 1.95 miljard voor de wagens zelf).
We pleiten dan ook voor een uitfasering van de miljarden aan fossiele subsidies, uiteraard rekening houdend met de sociale en economische gevolgen, door middel van gerichte compensaties. Het geld dat vrijkomt kan onder meer gaan naar investeringen in het openbaar vervoer, hernieuwbare energie en het ondersteunen van renovaties.
Standpunt 4: Uitfaseren van fossiele brandstoffen.
Meer info: We erkennen dat het uitfaseren van fossiele brandstoffen de enige weg is naar een leefbare en duurzame maatschappij. Blijven vastklampen aan fossiele brandstoffen is voor ons niet bespreekbaar. Nieuwe technologieën, zoals bijvoorbeeld koolstofopvang- en opslag, moet gebruikt worden in de strijd tegen klimaatverandering, niet als excuus voor business as usual.
Voor de historische emissies, nadat fossiele brandstoffen uitgefaseerd zijn, is de technologie bespreekbaar op voorwaarde dat er gebruik wordt gemaakt van emissie-opvang in gesteente en lege velden, ter verantwoording voor de historische vervuiling. Niet voor mogelijke nieuwe fossiele activiteiten.
Standpunt 5: Geen nieuwe olie- en gaslicenties.
Meer info: Jong Groen vraagt dat België via diplomatieke weg en via de minister van Buitenlandse Zaken druk uitoefent op landen die nieuwe olie- en gaslicenties uitvaardigen. Zulke projecten passen niet in het uitfaseren van fossiele brandstoffen.
Daarnaast moet er een compleet verbod zijn voor olie - en gaswinning in de Noordzee alsook in de Arctische cirkel. Oude olie- en gasinfrastructuur die geen tweede leven kan bieden voor het zeeleven, dient te worden verwijderd. (Denk aan oude boorplatforms en oude pijpleidingen). Daarnaast moeten vanuit de EU strengere regels opgelegd worden omtrent investeringen in fossiele brandstoffen. Om op die manier te vermijden dat Europees kapitaal alsnog aangewend zou worden.
Standpunt 6: Jong Groen wil systeemverandering om de klimaatcrisis aan te pakken.
Meer info: De klimaatcrisis gaan we niet oplossen door enkele sectoren hier en daar aan te passen. Jong Groen wil een systemische oplossing. Een grondige hervorming van ons economisch systeem zien we dan ook als de enige weg vooruit, waarbij de belangen en gezondheid van mens en planeet over die van woekerwinsten moeten gezet worden.
Standpunt 7: We streven naar een donuteconomie.
Meer info: De donuteconomie is een economisch model, beschreven in het boek "Donught Economics: seven ways to think like a 21st- century economist" door de Britse econoom Kate Raworth, waarbij de planetaire grens en de sociale grens respectievelijk dienen als boven- en ondergrens. Daarnaast zijn er ook verschillende domeinen, van energie tot voedsel waarbij er tussen de twee grenzen moet gebleven worden om tot de "veilige grens voor de mens en planeet" te behoren.
De principes van de donut economie bieden overheden, bedrijven, maar ook burgers een houvast in de zogenaamde 'just transition'. Hierbij staat een goed leven voor iedereen centraal, binnen de grenzen van de planeet.
Standpunt 8: De transitie zal sociaal rechtvaardig zijn of ze zal niet zijn.
Meer info: De klimaattransitie kan enkel slagen indien het klimaatbeleid sociaal-rechtvaardig is. We zien dat er in het klimaatvraagstuk op drie verschillende wijzen sprake is van sociale ongelijkheid.
Enerzijds is de uitstoot van rijkere huishoudens groter dan die van armere huishoudens. De 10 procent rijkste gezinnen stoten meer dan 10 keer zoveel broeikasgassen uit als de 10 procent armste gezinnen.
Anderzijds zijn armere huishoudens kwetsbaarder voor de gevolgen van uitstoot, bv omdat ze in wijken wonen waar er meer luchtvervuiling is en hittegolven harder toeslaan (hitte-eilanden).
Daar komt nog bij dat het huidige klimaatbeleid te vaak de bestaande ongelijkheid vergroot.
Zo komen subsidies vaker terecht bij de hogere middenklasse, terwijl kosten harder aankomen bij kwetsbare groepen. Dit is, naast onrechtvaardig, ook nefast voor het draagvlak voor klimaatbeleid en de kans op slagen ervan.
Daarom is het essentieel om sociale rechtvaardigheid in de kern van het klimaatbeleid op te nemen.
Standpunt 9: Tijd voor een groene, ecosociale taxshift.
Meer info: We pleiten voor een verschuiving van de lasten op arbeid naar het belasten van vervuiling. Bij het verlagen van de lasten op arbeid moeten in de eerste plaats de laagste lonen opgetrokken worden.
Dat de grootste vermogens de grootste vervuilers zijn, zorgt ervoor dat het belasten van vervuiling een herverdelend effect heeft. Bovendien moeten de opbrengsten van het belasten van vervuiling specifiek ten goede komen van de laagste inkomens en hen bijstaan in de klimaattransitie.
Standpunt 10: De investeringslast van de energietransitie voor de lage middenklasse moet gedragen worden door de overheid.
Meer info: Voor een groot deel van de gezinnen zijn investeringen voor isolatie, zonne-panelen, -boilers, warmtepompen, enz. onmogelijk. Deze groep dreigt bijgevolg op te draaien voor kosten als vervuiler. Om dit scenario te vermijden moet de overheid optreden door de hoge investeringslast over te nemen. Deze investeringen zijn op termijn winstgevend!
De baten kunnen verdeeld worden zodat niet enkel de kosten van het gezin meteen dalen, maar ook de overheid de investering structureel kan terugverdienen. Daarom mag het lenen of een hoge initiële begrotingslast geen taboe zijn.
Standpunt 11: De meest welvarende landen met een grote uitstoot dragen evenredig bij aan klimaatfinanciering.
Meer info: Concreet moeten geïndustrialiseerde landen als België een minimum van 2% van hun BBP investeren in een klimaatrechtvaardige transitie. Dit is noodzakelijk om onder de 1,5°C globale opwarming te blijven en moet richting energie-efficiëntie en hernieuwbare energie vloeien op een manier die niemand achterlaat. Welvarende landen hebben vaak een historische verantwoordelijkheid in de klimaatcrisis, en horen de landen die er het hardst door getroffen worden het meest te ondersteunen via het principe van ’loss and damage’.
Standpunt 12: Aansprakelijkheid voor fossiele brandstofindustrie die informatie over klimaatverandering achterhield.
Meer info: Het is geweten dat verschillende olie- en gasbedrijven al decennia op de hoogte zijn van klimaatverandering. Interne rapporten beschreven de impact van hun activiteiten op het klimaat en schetsten een beeld van het gevaar en de gevolgen hiervan. Ze besloten om deze wetenschappelijke kennis te verbergen en tot op heden effectieve klimaatactie tegen te houden en twijfel te zaaien over klimaatverandering.
Jong Groen vraagt een sterk juridisch kader om deze bedrijven mede verantwoordelijk en aansprakelijk te maken voor de reeds toegerichte en toekomstige schade aan klimaat, milieu en gezondheid door klimaatverandering. We verbreden het principe van 'de vervuiler betaalt', zodat ook deze bedrijven die decennialang actief logen over hun bijdrage aan klimaatverandering, betalen voor de gevolgen.
Standpunt 13: Alle landen moeten toegang hebben tot de beste en meest efficiënte klimaattechnologieën. Daarom pleiten we voor meer open source technologieën, zeker indien het onderzoek afhankelijk was van overheidsfinanciering. Alsook aparte licensing agreements voor die landen waar toepassingen anders onmogelijk zijn.
Standpunt 14: Fiscaal beleid in O&O, moet klimaatdoelen ondersteunen.
Meer info: Milieu-en klimaatschadelijk Onderzoek en Ontwikkeling (O&O) moet ontmoedigd worden door:
- Een hogere belastingdruk op het intellectueel eigendom van milieu- en klimaatschadelijke ontwikkelingen.
- Exclusie van bestaande fiscale stimuli of subsidies voor O&O
Een analoog maar omgekeerd beleid wordt toegepast voor O&O die het milieu en klimaat wel ondersteunen.
Standpunt 15: Jong Groen pleit voor een effectieve Europese kerosinetaks.
Meer info: Met de invoering van een kerosinetaks reduceert men het oneerlijke concurrentievoordeel van luchttransport ten voordele van meer milieuvriendelijke transportalternatieven.
Standpunt 16: Jong Groen pleit voor een circulaire wijk op het vlak van energiestromen, waterstromen, productstromen, afvalstromen…
Meer info: Daarbij pleiten we voor bv. gecentraliseerde wateropvang, gecentraliseerde energiestromen (door bv. smart grids), wijkbatterijen, een gemeenschappelijk platform voor de uitwisseling van deel- en tweedehandsgoederen, slimme klimaat- en afvaltechnologieën…
Standpunt 17: Aanvullend op de circulaire economie, moet mijnbouw bewust en verantwoordelijk zijn.
Meer info: De energietransitie is in volle opmars. Dat betekent ook meer grondstoffen, voornamelijk kritische edelmetalen. Naast de circulariteit van die metalen, bv. uit elektronisch afval, zal er ook plaats moeten zijn voor mijnbouw. Jong Groen pleit ervoor om dit op een zo verantwoordelijk mogelijke wijze te doen: De lokale bevolking beslist of de ontginning al dan niet kan doorgaan en met welke voorwaarden, schade aan milieu wordt maximaal beperkt en hersteld door het ontginningsbedrijf en deze bedrijven zijn verantwoordelijk voor het onderhouden van de werkomstandigheden en het volgen van milieu- en mensenrechten.
Standpunt 18: Sturend energiebeleid moet vermijden dat elektrische wagens s’nachts worden opgeladen
Meer info: Er is een positieve evolutie in de auto-industrie met de uittocht van de verbrandingsmotor. Maar om de voordelen van deze evolutie te optimaliseren is het belangrijk dat het opladen zoveel mogelijk samenvalt met groene stroomproductie. Daarom moet de overheid nu beleid uittekenen om te vermijden dat de elektrische motor een verbrandingsmotor is met extra stappen.
Standpunt 19: De klimaatcrisis is een gezondheidscrisis.
Meer info: Jong Groen erkent dat klimaatverandering verregaande gevolgen heeft op onze gezondheid en onze gezondheidszorgsystemen. Oversterfte bij hittegolven, verminderde toegang tot drinkbaar water, verspreiding van infectieziektes en malnutritie door verminderde oogstopbrengsten zijn slechts enkele voorbeelden.
Investeren in een daadkrachtig klimaatbeleid is dus investeren in onze gezondheid. Maximale mitigatie van klimaatverandering erkennen we als Jong Groen dus tevens als een volksgezondheidsmaatregel.
Daarnaast dient adaptatie van het gezondheidszorgsysteem te gebeuren voor de gevolgen van klimaatverandering die nu al te voelen zijn en voor wat er niet meer tegen te houden valt. Er moeten dus robuuste investeringen in onze gezondheidszorg gemaakt worden om weerstandigheid op te bouwen tegen klimaatverandering, om gezondheidszorg te kunnen blijven verzekeren.
We staan achter het One Health principe, dat zegt dat menselijke gezondheid inherent verbonden is met de gezondheid van dieren en de gezondheid van het milieu. Voorbeelden van One Health zijn de manier waarop luchtvervuiling antibioticaresistentie verergert, hoe ziektes onder dieren overgedragen kunnen worden op mensen en hoe habitatverlies dieren naar stedelijke omgevingen dwingt met gevolg voor mens en dier.
Standpunt 20: Stop chemische vervuiling!
Meer info: Vooraleer nieuwe chemische stoffen in productie gaan, moet aangetoond zijn dat ze veilig zijn (voorzorgsprincipe). Reeds bestaande milieuverontreinigende stoffen zoals de PFAS-chemicaliën en bv. ook glyfosaat, moeten uitgefaseerd worden. Alle stoffen die bewezen schadelijk zijn voor de gezondheid moeten uit het leefmilieu gehouden worden. De verantwoordelijke bedrijven moeten opdraaien voor de sanering van gevaarlijke stoffen uit het leefmilieu. Dit is een stimulans richting de industrie om een keuze te maken: verduurzamen of verdwijnen.
Standpunt 21: "Vervuiler betaalt en kuist ook op" verankeren in de uitbatings- en eigendomsvergunning.
Meer info: Indien een projectontwikkelaar een project wil bouwen, dan moet op het einde van de levensduur van dat project een grondige sanering gebeuren (bodem, lucht en water), zodat de impact later zo minimaal mogelijk is. Alle kosten zijn dan ook voor de eigenaar, zelfs na overname van (buitenlandse) organisaties. Dit geldt ook voor activiteiten in de Noordzee, de atmosfeer en in de ruimte.
Standpunt 22: Bescherm de natuur, want de natuur beschermt ons.
Meer info: De natuur in Vlaanderen staat onder druk. Nochtans speelt de natuur een belangrijke rol op vele vlakken. Een gezonde natuur beschermt ons tegen droogte én tegen overstromingen, filtert de lucht, helpt tegen de klimaatverandering en diens gevolgen, is goed voor de biodiversiteit én onze gezondheid. Wij pleiten dan ook voor het beschermen en uitbreiden van de natuur. Overal in Vlaanderen.
Standpunt 23: Regeneratie als strategisch middel voor ecosysteemherstel.
Meer info: Bij droogtes en overstromingen denken we vaak aan pompen als de oplossing. Water oppompen of water wegpompen. In plaats van met de kraan open te dweilen, kunnen we beter het probleem anders bekijken en een veel efficiëntere oplossing gebruiken: regeneratie.
Via regeneratie worden beschadigde ecosystemen niet meer opgelost met tijdelijke techno-fix middelen, maar met blijvende, structurele en natuurlijke oplossingen zodat de natuur zich kan herstellen en mensen beschermd worden.
Jong Groen erkent dat natuurherstel- en uitbreiding noodzakelijk zijn voor klimaatmitigatie en klimaatadaptatie; het maximaal beperken van klimaatverandering en het aanpassen aan de omstandigheden die gecreëerd worden door klimaatverandering die niet meer tegengehouden kan worden. Uitbreiding van natuur dient vooral te gebeuren om bestaande stukken natuur met elkaar te verbinden. We streven naar minstens 30% beschermde natuur in Vlaanderen.
Standpunt 24: Erken natuur als een welzijnsbehoefte.
Meer info: Natuur is een belangrijke bron aan natuurlijk prikkels die een therapeutisch effect heeft op het welbevinden van individuen. Dat moet een erkend component zijn in het beheer van natuur en natuurherstel. Onderzoek in dit aspect is nodig om het natuurherstel te versterken.